Kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp tỉnh Sinh học Lớp 12 - Năm học 2021-2022 - Sở GD&ĐT Lạng Sơn (Có đáp án)

Nội dung text: Kỳ thi chọn học sinh giỏi cấp tỉnh Sinh học Lớp 12 - Năm học 2021-2022 - Sở GD&ĐT Lạng Sơn (Có đáp án)

1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH LẠNG SƠN LỚP 12 NĂM HỌC 2021 - 2022 Môn thi: Sinh học lớp 12 THPT ĐỀ THI CHÍNH THỨC Thời gian: 180 phút (không kể thời gian giao đề) (Đề thi gồm 02 trang, 09 câu) Câu 1. (2,0 điểm) a) Khi nghiên cứu về ảnh hưởng của nhiệt độ đến hoạt tính của enzim, bạn Châu cho rằng “hoạt tính của enzim tỉ lệ thuận với nhiệt độ”. Theo em, quan điểm đó đúng hay sai? Giải thích. b) Cho một lát khoai tây sống vào khay thí nghiệm để ở nhiệt độ phòng, tiến hành nhỏ vào lát khoai tây một giọt H2O2 thấy hiện tượng sủi nhiều bọt khí màu trắng. Hãy xác định tên enzim, cơ chất, giải thích hiện tượng xảy ra. Câu 2. (2,0 điểm) a) Giải thích câu nói “Vang là đồ uống bổ dưỡng và khi mở vang hoặc sâm panh nên uống hết”. b) Nêu cơ sở khoa học của việc dùng vi sinh vật khuyết dưỡng để kiểm tra các chất trong thực phẩm. Câu 3. (2,0 điểm) a) Trình bày cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ. b) Khi dư thừa nitơ và khi thiếu nitơ sẽ gây hậu quả gì đối với cây trồng? Câu 4. (2,0 điểm) a) Vào mùa hè lúc buổi trưa nóng gắt, cá nuôi trong ao hồ thường ngoi đầu lên mặt nước (nơi có bóng râm) thay vì lặn sâu dưới đáy để tránh nắng. Giải thích vì sao lại có hiện tượng này? Lúc bấy giờ, trong hệ tuần hoàn của cá có thể có những thay đổi nào để thích nghi với điều kiện môi trường? b) Ở người, vận tốc máu trong loại mạch nào nhanh nhất, loại mạch nào chậm nhất? Nêu tác dụng của việc chảy máu nhanh, chậm trong từng loại mạch đó. Câu 5. (2,0 điểm) Đặc điểm cấu tạo nào trong ống tiêu hóa của thỏ giúp tiêu hóa tốt loại thức ăn là thực vật cứng, nghèo dinh dưỡng, giàu xenlulôzơ? Câu 6. (3,0 điểm) Hình dưới đây mô tả quá trình dịch mã ở một sinh vật: a) Hình trên mô tả quá trình dịch mã ở sinh vật nhân sơ hay nhân thực? Giải thích. b) Nêu vai trò của ribôxôm trong quá trình tổng hợp prôtêin. 1
2. c) Ở sinh vật trên, nếu đột biến thay thế một cặp nuclêôtit xảy ra ở vùng mã hóa của gen cấu trúc có thể ảnh hưởng như thế nào đến prôtêin? Câu 7. (3,0 điểm) Ở một loài thực vật, người ta đem lai cây thân cao, quả tròn thuần chủng với cây thân thấp, quả dài thuần chủng thu được F1 toàn cây thân cao, quả tròn. Cho F1 lai với cây (X) thân cao, quả tròn dị hợp thu được F2 gồm 1000 cây với 4 loại kiểu hình, trong đó có 160 cây thân thấp, quả dài. Biết rằng không xảy ra đột biến, mỗi gen quy định một tính trạng và nằm trên nhiễm sắc thể thường. a) Biện luận xác định quy luật di truyền chi phối hai tính trạng trên. b) Xác định kiểu gen của F1, cây (X), tỉ lệ kiểu hình ở F2, tần số hoán vị gen (nếu có). Câu 8. (2,0 điểm) Ở một loài thực vật, kiểu gen AA quy định hoa đỏ, Aa quy định hoa hồng, aa quy định hoa trắng. Trong một quần thể, ở thế hệ xuất phát (P) có 1500 cây hoa đỏ, 1200 cây hoa hồng và 300 cây hoa trắng. a) Quần thể trên tự thụ phấn bắt buộc, xác định cấu trúc di truyền của quần thể ở F3. b) Các cá thể trong quần thể ở F3 giao phấn tự do, hãy xác định cấu trúc di truyền của quần thể ở F4. Câu 9. (2,0 điểm) Dạng tóc ở người do một gen có hai alen quy định. Một người đàn ông tóc xoăn (có bố mẹ đều tóc xoăn, cô em gái tóc thẳng) lấy một người vợ tóc thẳng (có bố và anh trai tóc xoăn, mẹ tóc thẳng). Cặp vợ chồng này sinh được người con gái đầu lòng tóc xoăn. a) Hãy vẽ sơ đồ phả hệ của gia đình trên qua 3 thế hệ. b) Tóc xoăn do gen trội hay gen lặn quy định? Liên quan với giới tính không? Giải thích. c) Xác suất cặp vợ chồng trên sinh người con trai tóc thẳng là bao nhiêu? Hết Họ và tên thí sinh: Số báo danh: Chữ kí giám thị số 1: Chữ kí giám thị số 2: 2
3. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH LẠNG SƠN LỚP 12 NĂM HỌC 2021 - 2022 HƯỚNG DẪN CHẤM THI MÔN SINH HỌC LỚP 12 THPT (Hướng dẫn chấm gồm 06 trang) Chú ý: Những cách giải khác HDC mà đúng thì cho điểm theo thang điểm đã định. Câu 1. (2,0 điểm) a) Khi nghiên cứu về ảnh hưởng của nhiệt độ đến hoạt tính của enzim, bạn Châu cho rằng “hoạt tính của enzim tỉ lệ thuận với nhiệt độ”. Theo em, quan điểm đó đúng hay sai? Giải thích. b) Cho một lát khoai tây sống vào khay thí nghiệm để ở nhiệt độ phòng, tiến hành nhỏ vào lát khoai tây một giọt H2O2 thấy hiện tượng sủi nhiều bọt khí màu trắng. Hãy xác định tên enzim, cơ chất, giải thích hiện tượng xảy ra. Câu Nội dung Điểm 1 a. (2,0đ) - Quan điểm đó không hoàn toàn chính xác vì: 0.5 Khi nhiệt độ tăng thì hoạt tính của enzim cũng tăng đến giá trị nhiệt độ tối ưu, tại đó hoạt tính của enzim đạt tốc độ tối đa, vượt quá nhiệt độ tối ưu 0.5 đó thì hoạt tính enzim giảm dần và có thể ngưng hẳn. b. - Cơ chất: H2O2 0.25 - Enzim: catalaza 0.25 - Giải thích: Trong lát khoai tây sống có nhiều enzim catalaza có hoạt tính cao nên tốc độ phản ứng xảy ra nhanh, H2O2 bị enzim catalaza phân hủy thành 0.5 H2O và O2 → sủi nhiều bọt khí mầu trắng trên bề mặt lát khoai tây. Câu 2. (2,0 điểm) a) Giải thích câu nói “Vang là đồ uống bổ dưỡng và khi mở vang hoặc sâm panh nên uống hết”. b) Nêu cơ sở khoa học của việc dùng vi sinh vật khuyết dưỡng để kiểm tra các chất trong thực phẩm. Câu Nội dung Điểm 2 a. (2,0đ) - Vang là đồ uống bổ dưỡng vì nó là rượu nhẹ có tác dụng kích thích tiêu hoá (nếu không uống nhiều quá) đồng thời cung cấp nhiều loại vitamin có sẵn 0.5 trong dịch quả. - Vang hoặc sâm panh mở ra phải uống hết do oxi xâm nhập, rượu sẽ bị oxi 0.5 hóa thành axit axetic có vị chua, để lâu nữa sau khi mở, axit axetic bị oxi hoá thành CO2 và nước làm giảm chất lượng và mùi vị của rượu. b. - Vi sinh vật khuyết dưỡng không tự tổng hợp được các nhân tố sinh trưởng 0.5 mà phải lấy từ môi trường. - Chất cần kiểm tra trong thực phẩm là nhân tố sinh trưởng thì khi sử dụng 0.5 làm môi trường nuôi cấy, nếu vi sinh vật sinh trưởng được chứng tỏ thực phẩm có nhân tố sinh trưởng, nếu vi sinh vật không sinh trưởng được chứng tỏ trong thực phẩm không có nhân tố sinh trưởng. Câu 3. (2,0 điểm) 3
4. a) Trình bày cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ. b) Khi dư thừa nitơ và khi thiếu nitơ sẽ gây hậu quả gì đối với cây trồng? Câu Nội dung Điểm 3 a. (2,0đ) Cơ chế hấp thụ nước và muối khoáng ở thực vật: - Nước: Nước di chuyển từ đất (nơi có thế nước cao) vào tế bào lông hút (nơi 0.5 có thế nước thấp) theo cơ chế vận chuyển thụ động, không tiêu tốn năng lượng ATP. - ion khoáng: một phần ion khoáng được vận chuyển thụ động từ đất vào tế 0.5 bào lông hút (theo dòng nước, sự chênh lệch ion, cơ chế hút bám thụ động), phần lớn ion khoáng được vận chuyển chủ động ngược chiều nồng độ, cần tiêu tốn năng lượng ATP. b. - Khi dư thừa nitơ: + Cây tăng nhu cầu hấp thụ các nguyên tố dinh dưỡng khác như P, K, S , 0.25 dẫn đến kéo dài giai đoạn sinh trưởng, làm chậm quá trình phát triển. Do vậy kìm hãm ra hoa, tạo quả, giảm năng suất. + Cây sử dụng nhiều nguyên liệu cacbohiđrat vào việc tổng hợp prôtêin làm 0.25 tăng lượng chất nguyên sinh dẫn đến cây mọng nước, thân lá vươn dài, gây lốp đổ. - Thiếu nitơ: + Cây tích lũy nhiều cacbohiđrat, thành tế bào dày, lượng prôtêin giảm, cây 0.25 còi cọc. + Các lá già, lá trưởng thành, chlorophin bị phân giải để huy động nguồn nitơ cho các lá non gây vàng lá, cây sinh trưởng chậm, chồi mảnh, giảm năng suất. 0.25 Câu 4. (2,0 điểm) a) Vào mùa hè lúc buổi trưa nóng gắt, cá nuôi trong ao hồ thường ngoi đầu lên mặt nước (nơi có bóng râm) thay vì lặn sâu dưới đáy để tránh nắng. Giải thích vì sao lại có hiện tượng này? Lúc bấy giờ, trong hệ tuần hoàn của cá có thể có những thay đổi nào để thích nghi với điều kiện môi trường? b) Ở người, vận tốc máu trong loại mạch nào nhanh nhất, loại mạch nào chậm nhất? Nêu tác dụng của việc chảy máu nhanh, chậm trong từng loại mạch đó. Câu Nội dung Điểm 4 a. (2,0đ) - Do nhiệt độ cao, hàm lượng ôxi trong nước giảm không đáp ứng đủ nhu cầu 0.5 hô hấp → cá ngoi lên mặt nước để lấy được nhiều ôxi hơn. - Những thay đổi trong hệ tuần hoàn: + Kích thích tăng hàm lượng hồng cầu, sắc tố hô hấp (hemoglobin) trong máu 0.25 giúp tăng vận chuyển oxi trong máu. + Hệ tuần hoàn hoạt động tích cực hơn, tăng tốc độ tuần hoàn đưa máu lên 0.25 mang giúp trao đổi khí nhanh. 4
5. b. - Vận tốc máu nhanh nhất là ở động mạch. Tác dụng đưa máu và chất dinh 0.5 dưỡng kịp thời đến các cơ quan, chuyển nhanh sản phẩm của hoạt động tế bào đến nơi cần thiết hoặc đến cơ quan bài tiết. - Vận tốc máu chậm nhất ở mao mạch. Tác dụng: tạo điều kiện cho máu trao 0.5 đổi chất với tế bào hiệu quả. Câu 5. (2 điểm) Đặc điểm cấu tạo nào trong ống tiêu hóa của thỏ giúp tiêu hóa tốt loại thức ăn là thực vật cứng, nghèo dinh dưỡng, giàu xenlulôzơ? Câu Nội dung Điểm 5 - Miệng: răng cửa phát triển để lấy thức ăn, răng hàm có nhiều mấu lồi để nhai 0.5 (2,0đ) nghiền thức ăn. - Dạ dày đơn: nhào trộn, biến đổi prôtêin thành chuỗi polipeptit ngắn. 0.5 - Ruột dài có nhiều loại enzim tiêu hóa các thành phần có trong thức ăn, giúp 0.5 quá trình tiêu hóa, hấp thụ dinh dưỡng triệt để. - Manh tràng rất phát triển có hệ vi sinh vật cộng sinh giúp tiêu hóa xenlulôzơ. 0.5 Câu 6. (3,0 điểm) Hình dưới đây mô tả quá trình dịch mã ở một sinh vật: a) Hình trên mô tả quá trình dịch mã ở sinh vật nhân sơ hay nhân thực? Giải thích. b) Nêu vai trò của ribôxôm trong quá trình tổng hợp prôtêin. c) Ở sinh vật trên, nếu đột biến thay thế một cặp nucleôtit xảy ra ở vùng mã hóa của gen cấu trúc có thể ảnh hưởng như thế nào đến prôtêin? Câu Nội dung Điểm 6 a. (3,0đ) Quá trình tổng hợp prôtêin ở sinh vật nhân sơ: Vì axit amin mở đầu là fMet 1,0 (foocmin methionin) còn ở sinh vật nhân thực là Met. b. Vai trò của ribôxôm 0,5 - Ổn định sự kết hợp giữa mARN với tARN. 0,5 - Xúc tác sự hình thành mối liên kết peptit giữa các axit amin. c. - Nếu bộ ba trước và sau đột biến cùng mã hóa một loại axit amin thì cấu trúc 0,25 và chức năng của prôtêin không thay đổi. - Nếu bộ ba trước đột biến và sau đột biến mã hóa cho hai loại axit amin khác 0,25 nhau thì có thể làm thay đổi chức năng của prôtêin. - Nếu bộ ba sau đột biến trở thành bộ ba kết thúc thì chuỗi polipeptit do gen 0,25 tổng hợp sẽ ngắn lại, chức năng của prôtêin thay đổi. - Nếu đột biến làm sai, hỏng mã kết thúc thì kéo dài tổng hợp chuỗi polipeptit, nếu đột biến làm sai, hỏng mã mở đầu thì quá trình dịch mã không xảy ra. 0,25 Câu 7. (3,0 điểm) 5
6. Ở một loài thực vật, người ta đem lai cây thân cao, quả tròn thuần chủng với cây thân thấp, quả dài thuần chủng thu được F1 toàn cây thân cao, quả tròn. Cho F1 lai với cây (X) thân cao, quả tròn dị hợp thu được F2 gồm 1000 cây với 4 loại kiểu hình, trong đó có 160 cây thân thấp, quả dài. Biết rằng không xảy ra đột biến, mỗi gen quy định một tính trạng và nằm trên nhiễm sắc thể thường. a) Biện luận xác định quy luật di truyền chi phối hai tính trạng trên. b) Xác định kiểu gen của F1, cây (X), tỉ lệ kiểu hình ở F2, tần số hoán vị gen (nếu có). Câu Nội dung Điểm 7 a. (3,0đ) - Pt/c, F1 thu được toàn cây thân cao, quả tròn => F1 dị hợp tử 2 cặp gen. 160 0.5 - Tỉ lệ kiểu hình cây thân thấp, quả dài ở F2 = = 0,16 = 16% ≠ 6,25% ≠ 1000 25% => Sự di truyền về chiều cao cây, hình dạng quả tuân theo quy luật hoán vị gen. b. - Pt/c, F1 thu được toàn cây thân cao, quả tròn => + Thân cao trội hoàn toàn so với thân thấp => A: thân cao, a: thân thấp. 0.25 + Quả tròn trội hoàn toàn so với quả dài => B: quả tròn, b: quả dài. AB - Cây thân cao, quả tròn thuần chủng có kiểu gen: AB ab - Cây thân thấp, quả dài thuần chủng có kiểu gen: ab AB => Kiểu gen của F1: 0.25 ab * Trường hợp 1: hoán vị gen xảy ra ở 2 bên với tần số như nhau ab ab - Thân thấp, quả dài ( ) = 16% => 16% = 40% ab x 40% ab => giao ab ab 0.5 tử ab = 40% > 25% => ab là giao tử liên kết =>Tần số hoán vị gen (f) = 20%, cây (X) đem lai với F1 có kiểu gen: - F2 có tỉ lệ kiểu hình: + Cây thân cao, quả tròn (A-B-) = 50% + 16% = 66% 0.5 + Cây thân thấp, quả dài (aa,bb) =16% + Cây thân cao, quả dài (A-bb) = Cây thân thấp, quả tròn (aaB-) = 25% - 16% = 9% * Trường hợp 2: hoán vị gen chỉ xảy ra ở 1 bên - Thân thấp, quả dài ( ) = 16% => 16% = 32% ab x 50% ab => giao 0.5 tử ab = 32% > 25% => ab là giao tử liên kết =>Tần số hoán vị gen AB (f) = 36%, Cây thân cao, quả tròn (X) có kiểu gen ab - F2 có tỉ lệ kiểu hình: 6
7. + Cây thân cao, quả tròn (A-B-) = 50% + 16% = 66% 0.5 + Cây thân thấp, quả dài (aa,bb) = 16% + Cây thân cao, quả dài (A-bb) = Cây thân thấp, quả tròn (aaB-) = 25% - 16% = 9% Câu 8. (2,0 điểm). Ở một loài thực vật, kiểu gen AA quy định hoa đỏ, Aa quy định hoa hồng, aa quy định hoa trắng. Trong một quần thể, ở thế hệ xuất phát (P) có 1500 cây hoa đỏ, 1200 cây hoa hồng và 300 cây hoa trắng. a) Quần thể trên tự thụ phấn bắt buộc, xác định cấu trúc di truyền của quần thể ở F3. b) Các cá thể trong quần thể ở F3 giao phấn tự do, hãy xác định cấu trúc di truyền của quần thể ở F4. Câu Nội dung Điểm 8 a. (2,0đ) Tần số KG AA = 1500/3000 = 0,5 Tần số KG Aa = 1200/3000 = 0,4 Tần số KG aa = 1 – 0,5 – 0,4 = 0,1 - Cấu trúc di truyền của quần thể ở thế hệ P là 0.5 (P) 0,5AA + 0,4Aa + 0,1aa = 1. - Các cá thể trong quần thể tự thụ phấn thì sau 3 thế hệ: 3 + Tần số KG: Aa = 0,4 x (1/2) = 0,05 + Tần số KG AA = 0,5 + 0,4 x 7/16 = 0,675 + Tần số KG aa = 0,1 + 0,4 x 7/16 = 0,275 => CTDT của quần thể ở F3: 0,675AA + 0,05Aa + 0,275aa = 1 0.5 b. - CTDT của quần thể ở F3: 0,675AA + 0,05Aa + 0,275aa = 1 => Tần số alen A = 0,7, a = 0,3 1.0 - Cấu trúc di truyền của quần thể ở thế hệ F4 là: 0,49AA + 0,42Aa + 0,09aa =1. Câu 9. (2,0 điểm) Dạng tóc ở người do một gen có hai alen quy định. Một người đàn ông tóc xoăn có bố mẹ đều tóc xoăn, cô em gái tóc thẳng, lấy một người vợ tóc thẳng nhưng có bố và anh trai tóc xoăn, mẹ tóc thẳng. Cặp vợ chồng này sinh được người con gái đầu lòng tóc xoăn. a) Hãy vẽ sơ đồ phả hệ của gia đình trên qua 3 thế hệ. b) Tóc xoăn do gen trội hay gen lặn quy định? Liên quan với giới tính không? Giải thích. c) Xác suất cặp vợ chồng trên sinh người con trai tóc thẳng là bao nhiêu? Câu Nội dung Điểm 9 a. (2,0đ) 0.5 b. 7
8. I1, I2 tóc xoăn sinh con gái II5 tóc thẳng → tóc xoăn do gen trội quy định và 0.5 nằm trên nhiễm sắc thể thường. c. - Quy ước A: tóc xoăn, a: tóc thẳng 1 2 0.25 - I1 x I2 => II6 có kiểu gen: AA : Aa 3 3 - I3 x I4 => II7 có kiểu gen: aa 0.25 1 2 - II6 x II7 : ( AA : Aa) x aa 3 3 => Xác suất cặp vợ chồng trên sinh người con trai tóc thẳng 0.5 1 1 1 = aa = x = = 16,67% 3 2 6 HẾT 8